2011 seçimlerinin ardından ilgi çeken iki konu AKP’nin üçüncü defa üstüste iktidar olurken oylarını arttırma başarısını göstermesi  ve CHP’nin oylarındaki artışın başarı sayılıp sayılmayacağı tartışmaları oldu. Bunların yanı sıra 2007 Genel Seçimleri’ne göre MHP’deki %1.28 oy kaybına karşın AKP (%3.32), CHP (%5.03) ve bağımsızların (%1.41) oylarındaki toplam artışın %9.76 olması TBMM’ye giren partilerin temsil gücü açısından olumlu bir gelişmeydi.

Biz bu ve önümüzdeki birkaç yazıda seçim sonuçlarını analiz edip anlamaya çalışacağız. Ağırlıklı olarak kullanacağımız yöntem 2011 sonuçlarını 2007 sonuçlarıyla il ve ilçe bazında karşılaştırmak olacak.

—

YSK’nın sayfasından 2007 seçim sonuçlarını ve Google’ın 2011 seçimleri için özel hazırladığı siteden de 2011 sonuçlarını indirdik. Bu veride her ilçenin oy dağılımı ayrı ayrı yer almakta. 2007–2011 arası kurulan yeni ilçeler olduğu için sadece her iki listede de yer alan ortak ilçeleri kullandık (ilçeler arası gerçekleşmiş olabilecek mahalle değişimlerini dikkate almıyoruz). Bu sayede 902 ilçe ve her iki seçim için o ilçedeki partilerin oy oranlarını elde ettik.

Isınma amacı taşıyan bu yazımızda – bağımsızları da bir parti olarak ele alıp – dört partinin ilçe bazında oylarının nasıl değiştiğini görselleştirdik. Aşağıdaki ilk grafikte her mavi kare bir ilçeyi temsil ediyor. Yatay eksen partinin 2007 seçimlerinde bir ilçede aldığı oy oranını, düşey eksen ise 2011 seçimlerinde aldığı oy oranını – yüzde olarak – gösteriyor. Buna göre partinin iki seçimde de aynı oy oranını elde ettiği ilçeler kesik çizgili x=y doğrusu üzerinde yer alıyor. Partinin 2007’ye göre oy oranını arttırdığı ilçeler doğrunun yukarısında, düşürdüğü ilçeler ise altında yer alıyor.

 

 

Bu grafikte ilk göze çarpan sonuç AKP’nin hem 2007 hem 2011 seçimlerinde neredeyse tüm ilçelerde hatırı sayılır oy oranı elde etmesi. Sayıya dökmek gerekirse 2011’de AKP’nin %10’un altında oy aldığı ilçe sayısı sadece sekiz (Diyarbakır-Lice;  Muş-Varto; Ardahan-Damal; Tunceli’de Hozat, Nazımiye, Ovacık ve Pülümür; Van-Başkale). 2007’de aynı sayı altıymış. Bu sonuçlara göre “AKP, Türkiye’de hemen her ilçeyi temsil eden çok geniş tabanlı bir parti olduğunu tescillemiştir.” diyebiliriz. Dikkate değer diğer bir nokta ise az önce saydığımız çok düşük oy aldığı ilçelerin haricinde AKP’nin genel olarak tüm ülke genelinde ilçe bazında oy oranlarını arttırmış olması. Bunu ilçe bulutundaki yoğun kümenin genel olarak yükselmiş olmasından anlayabiliriz.

CHP’nin grafiğini AKP’ninki ile karşılaştırdığımızda açıkça görülüyor ki CHP ülkenin tümünde varlık gösterebilen bir parti olamamış. 2011 seçimlerinde %10’un altında oy aldığı tam 230 ilçe var. Öte yandan 2007’de aynı sayının 297 olması CHP adına olumlu bir gelişmeye işaret ediyor. Örnek olarak CHP’nin 2011’de en düşük oy aldığı beş ilçe şöyle:  Şanlıurfa-Harran (%0.33), Bingöl-Genç (%0.39), Diyarbakır-Dicle (%0.55), Bitlis-Hizan (%0.58) ve Hakkari-Yüksekova (%0.69).

Ayrıca grafik bize CHP’nin 2007’de yüksek oy aldığı ilçelerde oy oranını genel olarak daha da arttırdığını gösteriyor. Örneğin İzmir-Karşıyaka’da 2007’de %42.67 olan oy oranı 2011’de %63’e fırlamış. Bu, değişik mecralarda dile getirilen CHP’nin kendi tabanından uzaklaştığı ve bu kesimlerden oy kaybettiği görüşünü zayıflatan bir gözlem. Ancak bu gözlemin ardında negatif bir nokta da var. Eğer CHP’nin 2007’de %10’un altında oy aldığı 297 ilçeye bakacak olursak, bu ilçelerin oy oranlarının medyanı (ortanca değer) 2007’de %5.72, yine aynı illerin 2011 medyanı ise %6.65. Bu artışın ne kadar az olduğunu anlatmak için geri kalan 605 ilçe için aynı değerlerin sırasıyla  20.42 ve 26.71 olduğunu belirtelim. Kısaca CHP’nin oy oranlarının artışında aslan payını zaten güçlü olduğu ilçeler almış. 2007’de çok düşük oy aldığı ilçelerdeki artışı sınırlı kalmış.

MHP’nin ülke çapında kaybettiği %1.28’lik oy oranı bu grafikte kendini ilçe bulutunun x=y doğrusunun altına düşmesiyle belli ediyor. Oy kaybının yüksek olduğu ilçeler özellikle 2007 seçimlerinde MHP’nin yüksek oy aldığı yerler. Bu partinin 2007’de %20 ya da daha az oy aldığı ilçelerde nispeten daha az oy kaybı yaşamış olması ilginç bir durum. Eğer CHP için yaptığımız gibi ilçeleri MHP’nin 2007’de %20’nin altında ve üstünde oy aldığı ilçeler olarak ikiye bölersek, birinci grubun 2007’deki medyan oy oranı %12.23 iken 2011’de sadece %11.59’a düşmüş. Buna karşın ikinci grubun, yani MHP’nin 2007’de %20’nin üstünde oy aldığı ilçelerin medyan oy oranı 2007’de %23.75 ilen 2011’de %19.95’e düşmüş. Fikir vermesi açısından MHP’nin 2007’den 2011’e oy oranı olarak en çok kayıp yaşadığı beş ilçe şöyle: Denizli-Güney (%30.25’den %12.32’ye), Adana-Karataş (%35.01’den %18.44’e), İzmir-Bayındır (%26.85’ten %11.74’e), Tunceli-Pertek (%17.25’ten %2.76’ya) ve Kırklareli-Pehlivanköy (%28.81’den %14.64’e).

Bağımsızlar için olan grafik diğer partilere göre nispeten daha az açık. Bunun bir sebebi Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku’nun aday gösterdiği illerin – dolayısıyla da ilçelerin – sayısının diğer partilerden küçük olması. Yine de özellikle bağımsızların 2007’de %10’un üzerinde oy aldıkları ilçelerin çoğunda oy oranlarının çok ciddi miktarda arttığını görebiliyoruz. Oy oranlarında en çok artışın gözlendiği beş ilçe şöyle: Bitlis-Hizan (%30.64’ten %71.37’ye), Şırnak-Güçlükonak (%25.21’den %65.65’e), Mardin-Ömerli (%16.32’den %53.21’e), Van-Çatak (%27.74’ten %64’e) ve Van-Çaldıran (%24.74’ten %58.65’e).

Aşağıda aynı grafikleri daha büyük ölçekte ve oy oranında büyük değişim yaşayan bazı ilçelerin isimleri belirtilmiş olarak görebilirsiniz. Burada, AKP’nin 2007 seçimlerine göre Doğu ve Güneydoğu bölgelerindeki ilçelerde büyük oranda oy kaybettiğini görüyoruz. Göze çarpan başka bir nokta ise 2011 seçimlerinde Tunceli ilçelerinde CHP oylarında büyük artışlar, bağımsız oylarında ise neredeyse aynı oranlarda düşüşler olması. Bu veriye bakarak Tunceli’de 2011 seçimlerinde, CHP’nin, 2007’de bağımsız adaylara oy veren seçmenleri kazandığı tahmin edilebilir. Son olarak, Çayeli-Rize’deki bağımsız oylarındaki %42’ye yakın düşüşü – ve  AKP oylarındaki büyük artışı – 2007’de Rize’den aday olan Mesut Yılmaz’ın 2011 seçimlerinde yer almamasına bağlamak mümkün görünüyor.

 

—

İlk aşamadaki analizlerimiz bunlar. Kısa bir süre içinde yayınlayacağımız ikinci yazımızda ilçe bazındaki oy değişimlerinden yola çıkarak “2007’den bu yana seçmen tercihleri ne yönde değişti?” ve “Hangi parti hangi partinin oylarını çaldı?” sorularının cevaplarını arayacağız. Kaçırmamak için blogumuza RSS üzerinden abone olabilir ve yeni yazılarımızdan anında haberdar olabilirsiniz.