1 Kasım 2015 Seçimleri anket araştırma şirketleri dahil kimsenin tahmin etmediği bir şekilde sonuçlandı. Beş ay gibi kısa zamanda siyasî tercihlerin nasıl bu denli değiştiğini anlamak zaman alacak. Bu sayfayı düzenli olarak güncelleyerek çıkan sonuçları paylaşmaya devam edeceğiz.
Özet Bulgular ve Çıkarımlar
- Sonuçları ilçe düzeyinde analiz ettiğimizde muhalefetin ve AKP’nin net oy değişimleri arasında neredeyse 1.6 milyonluk bir oy farkı görüyoruz. Bu geçtiğimiz seçimde oy kullanmayan en az 1.6 milyon seçmenin bu seçimde oy kullandığına işaret ediyor. Diğer bulgularla birlikte ele aldığımızda bu 1.6 milyonluk oyun büyük bir kısmının AKP lehine kullanıldığını söylemek mümkün. AKP’nin kazandığı oyları sadece AKP dışı partilerin kaybettiği oylarla açıklamak ise mümkün değil.
- Haziran ve Kasım Seçimleri ilçe düzeyinde karşılaştırıldığında AKP dışı tüm partilerin kaybettiği ortalama her bir oya karşılık AKP neredeyse iki oy kazandı. Bu oran büyük seçim bölgelerinde artarken İstanbul’un ilçelerinde neredeyse üç katına çıkıyor.
- Bu genel eğilimin tersine, HDP’nin güçlü olduğu illerde, AKP dışındaki partilerin oylarındaki toplam düşüş, AKP’nin oylarındaki toplam artıştan daha fazla. Bu nedenle, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da HDP’nin oy oranındaki düşüşü belirleyen ana unsurun HDP-AKP arasındaki oy geçişleri değil, sandığa gitmeyen HDP’li seçmen olduğunu düşünüyoruz.
- Geçtiğimiz seçimde geçersiz sayılan oylar sebebiyle AKP’nin diğer partilere oranla daha fazla oy kaybettiğini tahmin ediyoruz. Bu seçimde özellikle İstanbul’daki geçersiz oyların sayısı dramatik bir biçimde azaldı. Oy pusulalarının tasarımının değişmesine bağladığımız bu durum AKP’nin oy oranını arttırmış olabilir.
- MHP ile birlikte SP ve BBP bloğunun erimesiyle AKP’ye geçen oyların, AKP’nin oy oranındaki artışın neredeyse yarısını oluşturduğunu olası görüyoruz.
Sonuçlarımız, kimlik siyaseti ekseninde hareket eden ve tepkisini oy verdiği partiyi değiştirerek değil ama sandığa giderek/gitmeyerek gösteren bir seçmen profili ile uyumlu gözüküyor.
Raporu hazırlarken yaygın olarak kullanılan istatistikî yöntemlerden [1] ve yazılım kütüphanelerinden [2, 3] yararlandık. İlk bölümde ilçe düzeyinde haritalandırma, sonrasında ekolojik çıkarım yönetimiyle oy geçişlerinin tahmini, en sonda ise detaylı görselleştirme ve istatistikî hesaplamalarla önceki bulguların sınanması ve desteklenmesi yer alıyor. Bütün rapor seçimlerde bir düzensizlik olmadığı varsayımı altında yazılmıştır.
İlçe Düzeyinde Oy Oranı Değişimleri
Aşağıdaki haritalar ilçe düzeyinde Haziran’dan Kasım seçimlerine oy oranı, katılım oranı ve geçerli oy oranı değişimlerini gösteriyor. Göze çarpan bulgular şöyle:
- AKP, Türkiye’nin hemen her yerinde oy oranlarını artırdı. Doğu Anadolu’daki oy artışı görece yüksek olmakla birlikte oy artışları Türkiye’nin geri kalanında neredeyse homojen.
- HDP, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da, MHP ise Türkiye’nin geri kalanında muazzam bir oy kaybına uğradı. İki partinin de oyunu arttırdığı herhangi bir coğrafi bölge yok.
- CHP’de yer yer değişimler göze çarpsa da coğrafi anlamda sistematik bir oy hareketinden bahsetmek mümkün değil.
- Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da seçime katılım oldukça geriledi. Özellikle Orta ve Doğu Karadeniz’de katılım arttı. Diğer bölgelerde katılımla ilgili genel bir eğilim göze çarpmıyor.
- İstanbul’da geçersiz oy sayısı 430.000’e yakın azaldı ve bu ülke genelindeki eğilimden çok sapıyor. Bunu İstanbul’daki oy pusulalarının tasarımının değişmesine bağlıyoruz. Yeni geçerli oyların çoğunluğunun AKP seçmeni olmasını olası görüyoruz.
Oy Geçişleri
Ekolojik çıkarım yöntemini kullanarak tahmin ettiğimiz oy geçişlerini Sankey diyagramı kullanarak görselleştirdik. Çıkan sonuçlara göre AKP’nin oy artışı temel olarak şu sebeplere dayanıyor:
- MHP’den AKP’ye geçen seçmenler.
- Saadet ve BBP bloğundan büyük miktarda oyun AKP’ye eklenmesi.
- Geçen seçimde oy vermeyen büyük bir çoğunluğun sandığa gidip AKP lehine oy kullanması.
- İstanbul’daki geçerli oy sayısındaki muazzam artışın büyük çoğunluğunun AKP’ye eklenmesi. Burada belirleyici olan ilk defa sandığa giden seçmenlerin oyu değil Haziran’da geçersiz sayılan oylar oldu.
Kurduğumuz modelin sonuçları haritalandırma yöntemiyle çıkan bulgulara benzerlik göstermekte. Bununla birlikte, ekolojik çıkarım modeli HDP’den AKP’ye doğrudan oy geçişinin ilk bakışta gözüktüğü kadar çok yoğun olmadığını, HDP seçmeninin katılımının düşmesi sebebiyle HDP’nin oy kaybı yaşadığını öngörüyor.
HDP’nin oy kaybı yaşadığı ilçeler ve katılım oranının düştüğü ilçeler yüksek korelasyon gösterdiği için bu çıkarsamaya ihtiyatla yaklaştık ve olabilirliğini sınamak amacıyla ek hesaplamalar yaptık. Bu yüzden oy geçişleri grafiğini kesin rakamlardan ziyade betimleyici bir görsel olarak okumakta fayda var.
İktidar ve Muhalefetin Oy Değişim Karşılaştırması
Aşağıdaki serpme diyagram, AKP dışı partilerin oylarındaki toplam geçerli oy sayısındaki azalış ile AKP lehine çıkan geçerli oylardaki artışı karşılaştırmakta. Her daire bir ilçeyi temsil ediyor ve dairelerin büyüklükleri ilçelerdeki seçmen sayısı ile doğru orantılı.
Öncelikle AKP oylarındaki ortalama artış, diğer partilerin oylarındaki ortalama azalıştan daha fazla. Yani diğer partilerin oy sayısındaki azalış AKP’nin artışını açıklamaya yetmiyor. Diğer partilerin geçerli oy sayısı ortalama 1 azaldığında AKP’nin ki neredeyse iki geçerli oy artmış. Bu oran, büyük seçim bölgelerinde artarken, İstanbul’un ilçelerinde neredeyse üç katına çıkıyor. Eğer katılım ve geçerli oyların artması büyük bir rol oynamasaydı trend eğrisi 45 dereceye yakın olmalıydı. Oysa sapma oldukça büyük.
Dikkat çeken başka bir durum, serpme diyagram üzerindeki neredeyse bütün noktaların 45 derece eğrisinin üst tarafında yer alıyor olması. Yani pek çok ilçede muhalefetin toplam oy kaybı, AKP’nin oylarındaki artışın altında kalıyor. Bu durumda en mantıklı senaryo AKP seçmeninin katılımını artırması ve diğer parti seçmenlerinin katılımını düşürmesi.
Sonuç olarak, katılımdaki değişim dinamikleri AKP’nin oy patlamasının en önemli nedenlerinden biri olarak beliriyor. Bu da katılım konusunda öngörüde bulunmayan anket şirketlerinin büyük çoğunluğunun neden yanıldığını açıklıyor olabilir. Ek olarak bu görüntü Türkiye’deki seçmen davranışı ile ilgili önemli bir bulguyu da içermekte. Seçmen memnuniyetsizliğini oy tercihini değiştirmek yerine sandığa gitmeyerek gösteriyor. Türkiye siyasetindeki alternatifsizlik ve kutuplaşma olgusunun seçmeni böyle bir davranışa itme ihtimali kuvvetle muhtemel.
Yeni Oyların Rolü ve HDP’den Ayrılan Oylar
En çok seçmene sahip 5 seçim bölgesindeki ilçelerde muhalefet ve AKP oy sayılarındaki değişimler de yukarıda bulgularımızı destekliyor. Grafikte net görülen şu ki pek çok ilçede muhalafetin kaybettiği oylar AKP’nin kazandığı oyları açıklamaya yetmiyor. Bazı ilçelerde muhalefetin toplam kaybettiği her bir oya karşılık AKP’nin üç oya yakın kazandığını görüyoruz.
Aynı grafikteki üst satırda HDP’nin en çok oy oranına sahip olduğu beş ildeki ilçe bazında muhalefet ve AKP oy değişimlerini gösteriyoruz. Ülkedeki genel eğilimin aksine bu illerde AKP’nin oylarındaki artış muhalefetin oylarındaki azalışın çok gerisinde. Başka bir ifadeyle muhalefetten ayrılan oyların ciddi bir kısmı sandık dışında kalmış ve AKP’ye yönelmemiş.
Bu gözlemler, kimlik siyasetine dayalı bir ortamda tepkisini parti değiştirerek değil ama partisine oy vermeyip sandık dışında kalarak gösteren bir seçmen profiliyle de uyum içerisinde.
Teşekkür
Bu raporda kullanılan genel seçim verilerine erişimimizi sağlayan KONDA ekibine teşekkür ederiz. Bekir Ağırdır yorum ve önerileriyle raporda ifade edilen görüşlerin oluşmasına önemli katkıda bulundu, desteklerinden ötürü minnettarız.
Referanslar
- Rosen, Ori, Wenxin Jiang, Gary King, and Martin A Tanner. 2001. Bayesian and Frequentist Inference for Ecological Inference: The RxC Case, Statistica Neerlandica, 55: 134–156.
- Kosuke Imai, Gary King, and Olivia Lau. 2007. Zelig: Everyone’s Statistical Software’ http://GKing.harvard.edu/zelig.
- Imai, Kosuke, Gary King, and Olivia Lau. (2008). Toward A Common Framework for Statistical Analysis and Development.’ Journal of Computational and Graphical Statistics, Vol. 17, No. 4 (December), pp. 892-913.
Elinize sağlık.
HDP’den AKP’ye oy kayması gözükmemesi hiç inandırıcı gelmedi. Mahalle bazında mı çalıştırmak lazım acaba simülasyonu, bir farkı olur mu?
Teşekkürler.
İlçe düzeyindeki veri modelin sonuçlarına olan güveni sınırlıyor. Model, HDP’den AKP’ye olan oy geçişini olduğundan daha az tahmin ediyor olabilir. Ancak ekolojik çıkarımı diğer bulgularla beraber ele aldığımızda HDP’nin bir seçime katılım sorunu yaşadığı da anlaşılıyor.
Önerdiğiniz gibi mahalle düzeyindeki veriyle tekrarlamayı planlıyoruz. O zaman HDP’den AKP’ye geçen oyların miktarı hakkında daha sağlıklı bir tahmin yapabiliriz.
Cok guzel bir calisma olmus. Tebrikler. Bir de, elinizdeki verilere gore yeni secmen sayisinin yuzde kacina tekabul ediyor 1.6 milyon belirtseniz daha iyi olacagini dusunuyorum.
Tesekkurler.Verilerin dogru oldugu varsayilirsa ilginc sonuclar. Hazmetmek lazim.Mumkunse, 1 kasim’da ilce bazinda ilk defa oy kullanan genc sayisinin 7 haz.ile karsilastirmasi,ayrica yurtdisi oylarin ilce bazinda 2 secimde yarattigi farkliligi, ilce bazinda secmen sayisi farkliligi vb bilgi iceren bir karsilastirma da yapilabilir mi?
Vakit buldukça buradaki analizlerimizi derinleştirmeye çalışacağız. Mahalle ölçeğindeki veriyi kullanarak analizlerimizi tekrarlama planımız da var. Eğer haberdar olmak isterseniz Facebook ya da Twitter hesaplarımızı takip edebilirsiniz.
Elinize sağlık
emeğinize sağlık ancak bazı sorunlar var
“saadet bbp bloğunun nerdeyse tamamen erimesi” ifadesi doğru değil 950 binden 585 bine düşmüşler yani 365 bin kayıpları var, bir önceki oylarının üçte biri kadar. ayrıca ipsos’un alan çalışması chp nin de ciddi miktarda (650 bin kadar) oyu akp ye kaptırdığı bulunmış. bu durum ne yazık ki bu çalışmada belirti bile vermiyor. bu yüzden ilçe bazında analizin ne kadar doğru olabileceği kuşkulu bence…
Teşekkürler. SP ve BBP bloğunun tamamen erimesi ifademizi düzelttik, haklısınız. IPSOS’un çalışmasına ayrıntılı bir erişimimiz olmadı ancak şu adreste görebildiğimiz kadarıyla tüm çalışmanın hata payı olarak +-%2.5 vermişler ve oy veren seçmen kırılımında bu hata payı daha da yüksek. AKP’nin Kasım oylarının %3’ünü eski CHP olarak belirliyorlar. Buna göre CHP’den AKP’ye geçen seçmen miktarının hata aralığı zaten 0’ı kapsıyor veya çok yakın. Bizim çalışmamızla bir uyumsuzluk göstermiyor bu nokta.
Bu analizi mahalle ölçeğinde tekrar yapmayı planlıyoruz. Eğer Facebook veya Twitter hesaplarımızı takip ederseniz sonuçları yayınladığımızda haberdar olabilirsiniz.
Partiler arasi gecis kismi konusunda suphelerim var. MHP ve HDP den oy vermeyene gecisleri ve oy vermeyenden AKP ye gecisleri nasil belirliyorsunuz? Matematiksel olarak MHP ve HDP den oy vermeyen kismina gecis yerine onlari AKP ye gecirip, daha onceden oy vermeyip su anda AKP ye giden oy yuzdesini dusurebilirsiniz bu sekilde. Kisi bazli bakamadiktan sonra oy gecisleri tamamen gercegi yansitamaz diye dusunuyorum.
Kişi bazlı bakmadan tam ve kesin bir sonuç almak mümkün değil. Ülke genelindeki oy değişimlerine bakarsak sizin de belirttiğiniz gibi doğrudan ya da dolaylı geçişleri yakalama şansımız olmaz. Ancak tek seçmen ve tüm ülke arasında il, ilçe ve hatta mahalle gibi ara ölçekler var. Kullandığımız ekolojik çıkarım yöntemi bunların oy geçişleri arasındaki ilişkilere bakıyor. Örneğin Haziran’da HDP’nin %80 oy aldığı bir ilçede HDP’nin oyları %50’ye düştüyse ve katılım oranı da %90’dan %70’e indiyse o ilçede HDP’den ayrılan oyların ciddi bir kısmının sandık dışına gittiğini söyleyebiliriz. Kullandığımız yöntem bu mantığı formalize edip belli varsayımlar altında sayısal tahminler yapıyor.
Analizi mahalleye ölçeğine de bakmadan yorumlamak ne derece yeterli bilemedim.
Mahalle düzeyindeki verinin önemli olduğu konusunda haklısınız. Analizlerimizi mahalle ölçeğinde tekrarlayacağız ve sonuçları buradan paylaşacağız.
Sanki önemli bir nokta atlanmış gibi. AKP’deki oy artışının büyük kısmı SP+BBP bloğunun parçalanmasından kaynaklanmış demişsiniz. Ancak SP+BBP’nin oylarındaki toplam düşüş 364.117. Oysa AKP’nin oy artışı 4,8 milyon.
AKP’nin büyük yükselişinin tek açıklaması sandığa giden seçmen sayısının artması.
Aşağı yukarı bu seçim sandığa yeni giden herkes AKP’ye vermiş. 7 Haziran’da gidip de 1 Kasım’da gitmeyen herkes de AKP muhalifi sonucunu çıkardım ben.
Burada bir gariplik var. MHP ve HDP oy kaybetmiş. Buna hile denemez. Ama yeni sandığa giden herkesin oyunun doğrudan AKP’ye gitmesi (ki AKP’nin genç seçmen içinde başarısı düşük) tartışmalı bir olgudur bence.
Ayrıca yanılmıyorsam 7 Haziran’dan 1 Kasım’a geçen 5 ayda seçmen sayısı 2 milyondan fazla artmış. Bu Türkiye’nin yıllık ortalama nüfus artışının bir kaç katı. 18 yıl önce doğdu bu seçmenler desek bile yine de çok yüksek bir oran. 5 ayda %4’e yakın bir yükseliş.
Bunlar benim kafama takılan sorular.
Çalışmanız için teşekkürler.
Biz teşekkür ederiz. SP/BBP bloğunun erimesi hakkındaki ifademizi düzelttik. Haziran-Kasım arasında oy verenlerin sayısının artması kayıtlı seçmen artışından çok katılımın artması ve geçersiz oylardaki azalış. Sadece İstanbul’da geçersiz oy sayısı yarım milyona yakın azaldı. Bu da geçerli oy sayısında artış demek doğrudan.
Tebrikler güzel bir araştırma, emeğinize sağlık.. Ancak katılmadığım bir görüş “HDP seçmeninin katılımının düşmesi sebebiyle HDP’nin oy kaybı yaşadığını öngörüyor. ” Bence AKP seçmeninin o bölgelerde katılımı terörist baskısı nedeniyle azalmıştır.
Teşekkürler. Çalışmayı yürütürken “neden”den çok “nasıl”a odaklandık. Eğer oy geçişleri dinamiği anlaşılırsa (katılım nerede arttı, hangi partinin seçmeni nereye oy verdi) bu gelişmelerin neden yaşandığı konusunda daha iyi açıklamar düşünülebilir.
Doğu-GüneyDoğu ‘daki HDP nin diğer bölgelere nazaran daha fazla gerilemesi ve Akpartinin daha ziyade artmasına karşın seçime katılımdaki ülke geneline oranla daha fazla düşük olması HDP li seçmenin sandığa rağbetindeki düşüş olarak yorumlanmış. Ancak katılımın düşük olması çatışma ve özyönteim tatbiklerinden kaçan-batıya göçen insanların ( AkPartili olma ihtimali yüksek) olması ihtimali gözardı edilmiş. Bölgede Türk-Kürt etniğin karışık olduğu sınır doğu-orta Anadolu sınır illerde daha çok tepkinin oluştuğu seçmenlerin MHP de çıkarak Akpartide konsolide olduğu da gözlemlenebilir.
Analizdeki temel varsayımlardan birisi Haziran-Kasım seçimleri arasında ilçe ölçeğinde nüfus değişimi / göç yaşanmadığı. Beş ay gibi kısa bir süre içinde kayda değer miktarda nüfus kayması yaşanacağını sanmıyoruz ama eğer elinizde bu konuyla ilgili veri kümesi ya da kaynak varsa incelemek isteriz.
Merhaba, ilçe veya mahalle olarak bu verileri nasıl alıyorsunuz? YSK’nın sitesi böyle bir şeye izin veriyor mu? Teşekkürler
YSK sonuçları resmi olarak yayınladığı zaman sitesinden (biraz zahmetli de olsa) mahalle ve sandık düzeyindeki sonuçlar elde etmek mümkün oluyor. Biz bu çalışmada Haziran seçimlerini YSK sonuçlarıyla, Kasım seçimlerini de NTV’nin sağladığı veriyle analiz ettik.
Metodolojiyi cok guzel vermissiniz aferin.
Baskılar, yasaklar, yol kapatmalar, sürgünler gibi sebeplerle HDP’nin güçlü olduğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da seçmenlerin sandığa gidememesi gayet normal bir durum.
Seçim akşamı ilk sonuçlar gelir gelmez, “artık şehit haberleri gelmez” diyenlerin hala savaşta ısrar etmesi, galiba hala bir milliyetçilik manevrası olarak devam ettiriliyor.
Bir araştırma da “Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde yapılan TOKİ gibi konutlaşmaların ne tür bölgelerde yoğunlaştığı” olabilir.
Bu verilere göre IPSOS anketi inanılmaz çarpıtma ve yanıltmalarla dolu. AKP’ye giden oyların HDPden değil CHP’den olduğunu tespit etmişler. Sizin verilerinize göre tam bir saçmalık bu iddia.
IPSOS’un çalışmasını ayrıntılı olarak incelemedik. Ancak şu adreste görebildiğimiz kadarıyla tüm çalışmanın hata payı olarak +-%2.5 vermişler ve oy veren seçmen kırılımında bu hata payı daha da yüksek. AKP’nin Kasım oylarının %3’ünü eski CHP olarak belirliyorlar. Buna göre CHP’den AKP’ye geçen seçmen miktarının hata aralığı zaten 0’ı kapsıyor veya çok yakın. Bizim çalışmamızla bir uyumsuzluk göstermiyor bu nokta.
Hdp’nin katılım sorunu yaşadığı tespitine katılmıyorum. Bence bu yorum anketlerdeki kararsız oyları partilere dağıtımındaki yöntem kadar yanlış. Türkiye’nin geçmiş seçim tecrübeleri ve seçmenin oy verme desenleri üzerine yapılan araştırmalar ve yorumların bunun göstergesi olduğunu düşünüyorum. Çünkü Hdp seçmeni çok partili siyasi hayatımızda oyuna en çok sahip çıkan seçmen profiline sahip. Bunun sebepleri üzerine konuşmayı spekülasyon yaratacağı endişesiyle doğru bulmuyorum. Genel oy verme eğilimleri konusunda bu konu dışında tüm tespitlerin doğru olduğunu görüyorum.
Merhaba, kodları açmanız mümkün mü? Belki dataseti paylaşamıyorsunuzdur fakat sanıyorum ki kodları açabilirsiniz.
Tekrarlanabilirlik açısından hem paylaşma imkanımız olan veriyi hem de kodları paylaşmayı düşünüyoruz ve istiyoruz. Seçim sonrası yoğunluk sebebiyle buna öncelik veremedik ama kod paylaşımı planlarımız dahilinde.
Tesekkurler. Gercekten yararli olur.
Elinize sağlık.
Partilerin sandığa gitmediğini hesapladığınız seçmenleri de sandığa gitseydi, oy oranları ve milletvekili sayıları nasıl değişirdi?
Bence bu kritik bir soru olabilir.