Karma komisyonda bulunan dokunulmazlık dosyalarının çokluğu gerekçe gösterilerek meclis gündemine alınan “toplu dokunulmazlık kaldırma” hamlesi Türkiye demokrasi tarihinde bir ilk olarak kendine yer buldu. Geçtiğimiz aylarda bir yandan dokunulmazlıkların bir defaya mahsus kaldırılması tartışılırken bir yandan da savcılıklardan milletvekilleri hakkında yeni dokunulmazlık dosyaları Meclis Başkanlığı’na akmaya devam etti. Bu yazıda dokunulmazlıkları kaldıran yasa değişikliğini özetleyip TBMM verisini kullanarak son aylarda yaşadığımız süreci görselleştiriyoruz.

 

fezleke_surec-1

 

Anayasa’nın 83. Maddesi gereği, hakkında dokunulmazlık dosyası bulunan milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılması ancak Meclis kararı ile gerçekleşebiliyor. Normal süreçte bir vekil hakkındaki her dosya için ayrı bir Meclis oylaması yapılması gerekiyor. (Bir fezlekenin Meclis’e gelmesi ve oylamadan geçerse yargıya dönmesi sürecini yukarıdaki şekilde görselleştirdik.) Buna göre komisyonda bekleyen 667 dosya için ayrı ayrı görüşmelerin ve oylamaların yapılması gerekli. 20 Mayıs’ta Meclis’in kabul ettiği yasa değişikliği ile komisyonda, Adalet Bakanlığı’nda ve Başbakanlık’ta halihazırda bekleyen 667’den fazla dokunulmazlık dosyası için bu süreç işlemez hâle getirildi ve hakkında dosya olan vekillerin o dosyalar için yargılanmasının önü açıldı. Yasa değişikliğinin en can alıcı özelliği bundan sonra Meclis’e gelecek yeni fezlekeleri etkilemeyecek olması. Komisyona (ve Adalet Bakanlığı gibi süreçte yer alan diğer kurumlara) ulaşmış dosyalar haricinde milletvekili dokunulmazlarının kalıcı olarak sınırlanması ya da değiştirilmesi söz konusu değil. (20 Mayıs değişikliğinin tam olarak ne yaptığını da aynı görsel sistem üzerinden aşağıda inceleyebilirsiniz. İkisini yan yana görmek isterseniz şuraya bakabilirsiniz.)

 

fezleke_surec-2

 

Meclis Kasım ayında açıldığında bir önceki yasama döneminden aktarılan 69 vekil hakkındaki 319 dosya, savcılıklardan son 6 ayda gelen yeni fezlekeler ile 138 vekil hakkında 667 dosya seviyesine ulaştı. Milletvekili dokunulmazlıklarının topluca ama bir defalığına kaldırılmasının gündemde olduğu bu aylarda hazırlanan yeni dosyaların büyük bir çoğunluğunun CHP’li ve HDP’li vekiller hakkında olduğunu görüyoruz.

 

dokunulmazlik04

 

HDP’li vekiller hakkındaki toplam dosya sayısı Cumhurbaşkanı’nın dokunulmazlıkların kaldırılması gerektiği yönündeki 2 Ocak’taki açıklamasının ardından neredeyse iki katına çıkıp 210’dan 403’e ulaşmış. (Karma Komisyon’un 13 Mayıs tarihli istatistik raporu bu sayıyı 405 olarak veriyor ancak biz TBMM’den aldığımız belgelerde 403 dosyaya rastladık). CHP’li vekiller hakkındaki dokunulmazlık dosyalarının artış oranı da benzer (117’den 192’ye).

 

dokunulmazlik01

 

Hakkında dosya bulunan, diğer bir ifadeyle anayasa değişikliğinin ertesinde potansiyel olarak milletvekilliğinin düşme tehlikesi olan muhalefet vekillerinin sayısı son 6 ayda önemli ölçüde arttı. Örneğin, Meclis açıldığında geçen yasama döneminden 20 HDP’li vekil hakkında en az bir dosya varken, son 6 ayda hakkında en az bir dosya olan HDP’li vekillerin sayısı 50’yi buldu (HDP’nin 59 vekili olduğunu hatırlarsak bu %86’lık bir orana denk geliyor). Hakkında dosya hazırlanan CHP’li vekil sayısındaki artış oransal olarak HDP kadar çok olmasa da benzer bir eğilim izliyor (27’den 51’e).

 

dokunulmazlik04b

 

Vekil başına düşen dosya sayısına baktığımızda parti liderleri ön plana çıkıyor. CHP’li vekiller arasında Kemal Kılıçdaroğlu hakkındaki dosya sayısı 42, ondan sonra gelen ilk vekilin ise ancak 12 dosyası var. MHP’li vekiller hakkında hazırlanan dosyalarda da yoğunluk açık ara Devlet Bahçeli’de. HDP’li vekillerin dosya dağılımları ise daha dengeli. Hakkında en çok dosya olan beş HDP’li vekil ve dosya sayıları şöyle: Selahattin Demirtaş (74), Pervin Buldan (48) ve Nursel Aydoğan (40), İmam Taşçıer (26), Figen Yüksekdağ Şenoğlu (20).

 

dokunulmazlik03

 

Dosyaların yüzde 30’unun hakaret suçu nedeniyle düzenlenmiş olduğunu göz önünde bulundurursak, parti liderlerine yönelik kabarık dosyaların büyük kısmının, yaptıkları konuşmalar üzerinden bu yönde düzenlendiğini tahmin ediyoruz. (Her vekil için hangi sebeple fezleke hazırlandığı bilgisine ulaşamadık.) Geri kalan dosyaların büyük çoğunluğu (yüzde 32) terör ve izinsiz gösteri/toplantı suçları nedeniyle düzenlenmiş. Hakkında en çok dosya bulunan milletvekilleri sırasıyla Selahattin Demirtaş (HDP), Pervin Buldan (HDP), Kemal Kılıçdaroğlu (CHP), Nursel Aydoğan (HDP) ve İmam Tasçıer (HDP).

 

dokunulmazlik02

 

Dosyaların Meclis Başkanlığı’na geliş tarihlerine baktığımızda üç nokta dikkatimizi çekti. Birincisi, Meclis Başkanlığı’na gelen dosyaların sayısında 29–31 Aralık 2015 tarihlerinde görülen ani artış. Bu üç günde başkanlığa gelen 49 dosya ile 10’u HDP’li, 7’si CHP’li ve 3’ü AKP’li toplam 20 vekil meclis kariyerlerinin ilk dokunulmazlık dosyalarıyla karşılaşmışlar.

İkinci olarak, bu hızlı artış sonrasında da HDP’li ve CHP’li vekiller hakkında Meclis Başkanlığı’na düzenli aralıklarla yeni dosyalar ulaşmaya devam etmiş. Burada hem yeni dosya sayısında hem de hakkında ilk defa dosya düzenlenen yeni vekil sayısında düzenli bir artıştan söz etmek mümkün.

Son olarak, Mart sonrası Meclis Başkanlığı’na dosyaların daha sık aralıklarla geldiğini görüyoruz. Bu dosyaların CHP’li vekillerle ilgili olanlarının zaten daha önce dosyası olan vekiller hakkında olduğu, bu dönemde CHP’den yeni isimler için dosya hazırlanmadığını görüyoruz. HDP için düzenlenen dosyalarda ise daha önce hakkında fezleke hazırlanmamış yeni vekillerin de yer aldığı anlaşılıyor.

Aşağıda, hakkında en az 5 dosya olan vekiller için dosyaların zamanla nasıl yığıldığını inceleyebilirsiniz.

 

dokunulmazlik05

 

Bu grafikte ise geçmiş dönemlerden gelen dosyaları görmezden gelerek, sadece son yasama döneminde (Kasım 2015’ten beri) hakkında en az 5 dosya oluşturulmuş vekilleri karşılaştırıyoruz. (Dikey eksenin ölçeği bir önceki grafikten farklı.)

 

dokunulmazlik05b

 

Kaynaklar